- Thị trường chứng khoán Nhật Bản đang thử nghiệm những đỉnh cao mới chưa từng thấy kể từ năm 1990 — gợi lại những ký ức về “bong bóng kinh tế” ngay trước khi đất nước rơi vào cái gọi là “thập kỷ mất mát”.

Kể từ cuối tháng 5, chỉ số đã vượt mốc 30.000, một kỳ tích chưa từng thấy trong 33 năm.

Rõ ràng, chỉ số chuẩn vẫn thấp hơn khoảng 18% so với mức cao nhất mọi thời đại, khi chỉ số Nikkei đạt 38.915 vào ngày 29 tháng 12 năm 1989.

Bong bóng vỡ sau khi Ngân hàng Nhật Bản thắt chặt chính sách tiền tệ vào đầu năm 1990, gây ra sự sụp đổ của giá cổ phiếu và giá đất. Đến tháng 9 năm đó, chỉ số Nikkei giảm xuống chỉ còn một nửa mức cao kỷ lục.

Nhưng giới phân tích cho biết Nhật Bản sẽ không hướng tới một vụ sụp đổ khác giống như thời kỳ bong bóng, theo CNBC.

Dong Chen, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế vĩ mô tại ngân hàng tư nhân Pictet, cho biết: “Rất khó để tranh luận rằng Nhật Bản đang phải đối mặt với những tình huống tương tự như vào cuối những năm 1980”.

Ryota Abe, một nhà kinh tế học về thị trường toàn cầu và bộ phận ngân quỹ tại Tập đoàn Ngân hàng Sumitomo Mitsui, cũng có chung quan điểm.

“Chúng tôi không thấy bong bóng trong nền kinh tế,” ông nói, đồng thời chỉ ra rằng mặc dù giá bất động sản ở Tokyo tăng chóng mặt và tỷ lệ lạm phát ở mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, nhưng nó không phải là hiện tượng toàn quốc mà chỉ xảy ra ở một số khu vực tại Tokyo.

Hơn nữa, “tỷ lệ lạm phát cao hiện nay ở Nhật Bản là do chi phí nhập khẩu cao hơn do đồng yên yếu hơn và giá cả hàng hóa cao. Và chúng ta không thể gọi đó là bong bóng”, Abe nói thêm.

Điều gì có thể dẫn đến bong bóng kinh tế của Nhật Bản?

Nền kinh tế Nhật Bản tăng trưởng nhanh chóng, tỷ lệ thất nghiệp thấp và khả năng tiếp cận tín dụng dễ dàng trong những năm 1980 đã thúc đẩy đà phục hồi của chứng khoán vào thời điểm đó.

Lãi suất của Ngân hàng Nhật Bản khi đó ở mức 2,5% - mức thấp nhất kể từ khi ngân hàng trung ương chuyển sang chế độ tỷ giá hối đoái thả nổi vào đầu những năm 1970.

Lãi suất cho vay thấp thúc đẩy đầu cơ, đẩy thị trường chứng khoán lên cao và dẫn đến bong bóng giá tài sản.

Khi BOJ tăng lãi suất, nền kinh tế lớn thứ ba thế giới rơi vào cuộc khủng hoảng kéo dài một thập kỷ mà sau này được gọi là “thập kỷ mất mát của Nhật Bản” — giai đoạn tăng trưởng kinh tế chậm đến mức âm vẫn tiếp diễn cho đến ngày nay.

Trong hai thập kỷ qua, GDP của Nhật Bản tăng trung bình 0,7% từ năm 1991 đến 2011 và từ năm 2011 đến 2019, GDP của Nhật Bản chỉ tăng dưới 1%.

Lần này khác

Ông Abe cho biết đợt phục hồi của thị trường chứng khoán lần này là khác, và sự vượt trội của chỉ số Nikkei cũng có thể là do một số yếu tố khác.

Đầu tiên, các công ty niêm yết đã công bố kết quả tài chính tốt hơn kỳ vọng, do đồng yên yếu hơn, khiến các sản phẩm của Nhật Bản tương đối rẻ hơn.

Kết quả là, các công ty Nhật Bản đã chứng kiến hiệu quả kinh tế mạnh mẽ hơn ở nước ngoài.

Ngoài ra, nhiều công ty Nhật Bản đã mua lại cổ phiếu của họ để đáp lại nỗ lực của Sàn giao dịch Tokyo nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Nikkei đã báo cáo vào tháng 3 rằng việc mua lại cổ phần của các công ty Nhật Bản đã đạt mức cao nhất trong 16 năm.

Cải cách có hiệu lực

Ông Chen chỉ ra rằng Nhật Bản cũng đã chứng kiến “một số thay đổi về cấu trúc” trong thập kỷ qua, dưới sự lãnh đạo của cố Thủ tướng Shinzo Abe, người nhậm chức vào năm 2012 và thực hiện cái gọi là chính sách “Abenomics” của mình.

Chính sách kinh tế đặc trưng của thủ tướng dựa trên “ba mũi tên” là tăng cung tiền, tăng chi tiêu của chính phủ và cải cách kinh tế và quy định để làm cho Nhật Bản cạnh tranh hơn trên toàn cầu – Chen cho biết mũi tên thứ ba cuối cùng cũng có thể đạt được một số kết quả.

Đáng chú ý nhất, ông chỉ ra, chi tiêu của các công ty Nhật Bản đã tăng cao hơn, điều đó có nghĩa là các công ty đang đầu tư trở lại.

Một báo cáo ngày 23 tháng 6 của Nikkei cho thấy đầu tư vốn của các công ty Nhật Bản sẽ đạt mức kỷ lục 31,6 nghìn tỷ Yên (221,03 tỷ USD) trong năm tài chính 2023.

Báo cáo cho biết đầu tư trong nước – chiếm khoảng 2/3 tổng số – dự kiến sẽ đạt mức tăng trưởng hai con số trong năm thứ hai liên tiếp, trong khi đầu tư ra nước ngoài có thể tăng 22,6%, đánh dấu năm thứ ba liên tiếp tăng trưởng ở mức hai con số.

Chen cho biết điều đó có nghĩa là các công ty Nhật Bản có thể đã thoát ra khỏi cái gọi là tâm lý “suy thoái bảng cân đối kế toán”, nơi các hộ gia đình và doanh nghiệp nhắm đến việc giảm nợ thay vì thu hút đầu tư mới.

“Bây giờ chúng tôi đang thấy điều ngược lại, nghĩa là họ đang thực sự đầu tư trở lại vì họ đã không đầu tư quá lâu… chúng tôi nghĩ rằng xu hướng này có thể kéo dài hơn.”

Được thúc đẩy bởi đầu tư nước ngoài

Các nhà đầu tư nước ngoài cũng đã quan tâm trở lại đến nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.

Abe từ SMBC chỉ ra rằng sự phục hồi kinh tế của Nhật Bản đã bắt đầu và đã có những thay đổi đáng chú ý trong môi trường kinh doanh - chẳng hạn như tăng trưởng tiền lương cao hơn vào năm 2023.

Các nhà đầu tư nước ngoài đã tìm thấy cơ hội ở Nhật Bản, nhờ vào giá trị của đồng yên thấp hơn và tiềm năng tăng giá cao hơn đối với cổ phiếu.

Triển vọng lạc quan của nhà đầu tư tỷ phú Warren Buffet đối với chứng khoán Nhật Bản cũng đã thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư đến Nhật Bản.

Ngoài ra còn có các yếu tố bên ngoài thúc đẩy sự lạc quan về Nhật Bản.

Các công ty toàn cầu hiện đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc và Chen cho biết Nhật Bản có thể hưởng lợi khi là một trong những điểm đến để khôi phục chuỗi cung ứng, “đặc biệt là trong các lĩnh vực rất cao cấp, liên quan đến lĩnh vực công nghệ như chất bán dẫn”.

“Tất cả những điều này đang chỉ ra hướng đi đúng đắn, chúng tôi nghĩ rằng có nhiều lý do để tích cực hơn về mặt cấu trúc đối với Nhật Bản so với trước đây,” ông nói thêm.

Triển vọng trong giai đoạn tới

Ngân hàng Trung ương Nhật Bản sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc liệu thị trường chứng khoán có tiếp tục phát triển hay không.

Như đã đề cập, khi BOJ thắt chặt chính sách tiền tệ vào đầu năm 1990, thị trường Nhật Bản đã sụt giảm.

Giờ đây, với việc thống đốc mới của BOJ, Kazuo Ueda, dự kiến sẽ đưa BOJ ra khỏi lập trường cực kỳ ôn hòa, liệu một tương lai như vậy có phía trước cho thị trường không?

Oliver Lee, giám đốc danh mục khách hàng tại Eastspring Investments, công ty con của công ty bảo hiểm Prudential của Anh, cho rằng với áp lực lạm phát gia tăng ở Nhật Bản, chính sách tiền tệ có thể trở nên “thắt chặt hơn một chút” trong 12 tháng tới.

Lee dự đoán: “Các chỉ báo kỹ thuật ngắn hạn có vẻ tăng và có thể sẽ tốt nếu thấy thị trường tạm dừng hoặc thậm chí là điều chỉnh nhỏ”.

Tuy nhiên, trường hợp đầu tư dài hạn ở Nhật Bản vẫn mạnh mẽ, Lee nói, với lý do lợi nhuận doanh nghiệp cơ bản được cải thiện và quản trị doanh nghiệp liên tục được hỗ trợ bởi các tổ chức như Sở giao dịch chứng khoán Tokyo.

Đáng chú ý nhất, Lee đã chỉ ra rằng hầu hết các nhà đầu tư quốc tế vẫn đang đánh giá thấp Nhật Bản trong danh mục đầu tư của họ.

Với xu hướng mua lại cổ phiếu doanh nghiệp dự kiến sẽ tiếp tục, ông cho biết nhu cầu đối với cổ phiếu Nhật Bản sẽ vẫn mạnh trong nửa cuối năm nay.